Search Zoeken binnen artikelen. 228 resultaten gevonden Voorwoord van het bestuur 2021 was weer een pittig en uitdagend jaar. De COVID-pandemie laat ons niet los en heeft nog steeds enorme impact op LVNL en de hele luchtvaartsector. Sinds de zomer trekt het vliegverkeer langzaam weer aan. Vooruitblik naar 2022 De COVID-pandemie heeft de luchtvaart wereldwijd zwaar getroffen en heeft ook grote invloed op LVNL. Ten opzichte van 2020 is het verkeer weliswaar toegenomen, het is nog niet op het niveau van voor de crisis. Op weg naar 2035 We zien dat de luchtvaartsector de komende vijftien jaar aanzienlijk gaat veranderen. De luchtvaartsector is nog niet bekomen van de klap die de COVID-19-pandemie heeft toegebracht. Veiligheid Onze kerntaak is de veilige afhandeling van het luchtverkeer: het voorkomen van botsingen in de lucht en op de grond, tussen vliegtuigen of met andere voertuigen en het voorkomen van ongevallen als gevolg van zogturbulentie. Veiligheidsmeldingen In 2021 werden in totaal 1.807 voorvallen geregistreerd waar onderzoek naar is uitgevoerd. Dit aantal was iets meer dan het jaar ervoor (2020: 1.666 voorvallen). Trends De trend van het twaalfmaands voortschrijdend gemiddelde van het aantal ernstige voorvallen - ‘serious’ en ‘major’, de twee hoogste categorieën - per honderdduizend vliegbewegingen, is het aantal voorvallen eind 2021 ten opzichte van eind 2020 met Online gepubliceerde voorvallen LVNL publiceert op haar website voorvallen en resultaten van voorvallenonderzoeken, conform vastgestelde criteria. Het betreft voorvallen van het type ‘serious’ of ‘major’, die gerelateerd zijn aan de uitvoeringstaak van LVNL. Europese indicatoren In de Europese regelgeving zijn veiligheidsindicatoren vastgelegd waarover wij rapporteren. Alleen voor de Effectiveness of Safety Management (EoSM) indicator is door de Europese Commissie een specifieke ‘target’ vastgesteld. Belangrijkste activiteiten voor verbetering Voor de verdere verbetering van de veiligheid besteden wij voortdurend aandacht aan de ontwikkeling van onze systemen en procedures en de bekwaamheden van onze medewerkers. Veiligheidsstudies Volgens de Europese regelgeving moet voor elke verandering aan het luchtverkeersleidingssysteem een veiligheidsbeoordeling of -studie worden uitgevoerd. Event Review Team Just culture staat voor een sfeer van vertrouwen waarin mensen worden aangemoedigd tot het verstrekken van essentiële veiligheidsgerelateerde informatie terwijl ook duidelijk is waar de grens ligt tussen acceptabel en onacceptabel gedrag. Safety Management System en Safety Culture training In 2021 heeft de afdeling Operational Risk Management (ORM) intern workshops gegeven over het Safety Management System aan verschillende operationele en niet-operationele afdelingen. Samenwerking in de sector De samenwerking met Amsterdam Airport Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen in het Integral Safety Management System (ISMS) voor Schiphol is van groot belang voor LVNL. Internationale samenwerking Luchtvaart heeft voor Nederland uit de aard der zaak een sterk grensoverschrijdend karakter. Voor LVNL is het van belang om contact te hebben en houden met Europese en wereldwijd regelgevende instanties en andere luchtverkeersdienstverleners. Samenvatting definities en criteria Zogturbulentie is de turbulentie die optreedt achter de beide vleugeltippen van een vliegtuig door de draagkracht van de vleugels die ontstaat als een vliegtuig zich voortbeweegt door de lucht. Vliegverkeer De verkeerscijfers werden in 2021 nog sterk beïnvloed door gevolgen van de COVID-19-pandemie. Capaciteitsprestaties LVNL In de grafiek staat de tot doel gestelde en gerealiseerde prestatie ten aanzien van de betrouwbaarheid (sustainability) dat de afgegeven capaciteit ook daadwerkelijk kan worden waargemaakt in de eerste piek van verkeer met bestemming Amsterdam FABEC-doelen Het FABEC-capaciteitsdoel voor de gemiddelde air traffic flow management (ATFM) vertraging (en-route luchtruim) in het in november 2021 ingediende herziene performance plan is maximaal 0,27 minuut per vlucht in 2021. Kwaliteitszorg Kwaliteitszorg is het geheel aan maatregelen waarmee LVNL op systematische manier de kwaliteit van onze operationele dienstverlening in brede zin bepaalt, bewaakt en verbetert. Maatschappij en klant LVNL is een belangrijke ketenpartner in een voor Nederland belangrijke sector. Wij maken efficiënt vliegen mogelijk door middel van het optimaliseren van vliegroutes en processen en we willen samen het verschil maken. Verduurzaming gebruik luchtruim - programma luchtruimherziening Wij werken sinds 2017 mee aan het programma Luchtruimherziening; een samenwerkingsverband van de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Defensie, het Commando Luchtstrijdkrachten, Maastricht Upper Area Control Centre en LVNL dat werkt aan: Verbetering leefomgeving LVNL heeft samen met Schiphol alle initiatieven op het gebied van hinderbeperking waar we nu en in de toekomst aan werken inzichtelijk en toegankelijk gemaakt op minderhinderschiphol.nl. Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol (RMI) In het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol zijn elf milieuregels opgenomen, waaraan LVNL is gehouden bij de afhandeling van het luchtverkeer van en naar Schiphol. Negen regels hebben betrekking op het routegebruik en twee regels op het baangebruik. Klantwaardering en -consultatie Het klantwaarderingsonderzoek wordt iedere drie jaar uitgevoerd. Door de COVID-19-pandemie is het onderzoek dat gepland stond voor 2021 uitgesteld naar 2022. Klachtafhandeling LVNL behandelt aan haar gerichte, schriftelijke klachten van externen af, conform hoofdstuk 9 ‘klachtbehandeling’ van de Algemene wet bestuursrecht. Klachten moeten binnen een termijn van zes weken worden afgehandeld. Juridische procedures en claims Een voormalig werknemer claimt het intellectueel eigendomsrecht te hebben op software die door LVNL wordt gebruikt en heeft hierover een procedure aangespannen. Exploitatieoverzicht Bedrijfsopbrengsten De bedrijfsopbrengsten zijn 44,5 miljoen euro (-23 procent) lager dan begroot en 4,9 miljoen euro (-3,3 procent) lager dan in 2020. De COVID-pandemie heeft ook in 2021 een forse impact op de bedrijfsopbrengsten van LVNL gehad. Opbrengsten uit heffingen Het grootste deel van de bedrijfsopbrengsten (84 procent) komt voort uit de heffingen. Overige opbrengsten De stijging (1,7 miljoen euro) van de overige opbrengsten ten opzichte van de begroting is voornamelijk het gevolg van een hogere verrekening met EUROCONTROL. De opbrengst valt 1,7 miljoen euro hoger uit dan begroot. Bedrijfslasten De bedrijfslasten zijn 13,5 miljoen euro lager dan begroot en 13,9 miljoen euro lager dan voorgaand jaar. Personeelskosten De personeelskosten zijn in het verslagjaar 0,4 miljoen euro hoger dan begroot. Er is sprake geweest van een lichte stijging van het aantal medewerkers maar daarnaast zijn mede door toepassing van een COVID-korting de salariskosten gedempt. Afschrijvingen De afschrijvingen zijn 4,0 miljoen euro lager dan begroot. De lagere afschrijvingskosten ten opzichte van de begroting wordt verklaard doordat er in 2020 en 2021 minder projecten zijn afgerond. Algemene kosten De algemene kosten zijn in vergelijking met vorig jaar 12,9 miljoen euro lager. Netto financieringslasten De financiële lasten zijn ten opzichte van de begroting én voorgaand jaar 0,3 miljoen euro lager. De rentelast van langlopende leningen neemt af ondanks de toename van het geleende bedrag. Resultaat Het resultaat over 2021 bedraagt 98,1 miljoen euro negatief en is lager dan begroot. Eigen vermogen Het eigen vermogen bedraagt 134,6 miljoen euro negatief als gevolg van het negatieve resultaat over 2021 (98,1 miljoen euro) en voorgaand jaar (107,5 miljoen euro). Investeringen In het verslagjaar is 44,1 miljoen euro geïnvesteerd in vaste activa (2020: 49,8 miljoen euro). Kasstromen Ook in 2021 heeft de terugval in verkeer grote impact op de operationele kasstroom. In 2020 was de netto-kasstroom uit operationele activiteiten 109,5 miljoen euro negatief (2019: 157,6 miljoen euro negatief). Financiering In 2021 zijn zeven nieuwe leningen afgesloten bij het ministerie van Financiën voor een totaalbedrag van 56,4 miljoen euro. Tarieven Europese regelgeving en de Wet luchtvaart bepalen dat gebruikers van luchtvaartnavigatiediensten een vergoeding verschuldigd zijn voor de kosten van dienstverlening voor de en-route en plaatselijke luchtvaartnavigatiediensten en de dienstverlening Nieuw luchtverkeersleidingssysteem iCAS Het LVNL-luchtverkeersleidingssysteem Amsterdam Advanced Air traffic control system (AAA) is het belangrijkste en grootste operationele informatiesysteem van LVNL. Voldoende verkeersleiders Om de ambities van de Nederlandse luchtvaartsector en LVNL mogelijk te maken is een robuuste beschikbaarheid van voldoende luchtverkeersleiders noodzakelijk en tegelijkertijd is een gezonde werkdruk voor de individuele luchtverkeersleider van belang. Recategorisatie EU-Time Based Separation (RECAT-TBS) Het project RECAT-TBS bereidt ingebruikname voor van het Intelligent Approach System dat is aangeschaft bij de Engelse luchtverkeersdienstverlener NATS. Het verslagjaar stond in het teken van de formele technische acceptatie. 1ATM Conform de planning die in 2019 is opgesteld is het programma 1ATM in 2021 de realisatiefase ingegaan. Centralised base LVNL ontwikkelt remote tower voor Groningen Airport Eelde en Maastricht Aachen Airport. De fysieke torenverkeersleiding wordt verplaatst naar het remote tower centre op Schiphol Oost. Knowledge and Development Centre (KDC) Stichting KDC is een samenwerkingsverband tussen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, LVNL en de luchtvaartsectorpartners KLM, Royal Schiphol Group. Internationale samenwerking De FABEC-luchtverkeersdienstverleners hebben deze periode gebruikt om een bijdrage te leveren aan de Green Deal doelstellingen van de Europese Commissie. Medewerkers Begin 2022 was er in Nederland veel aandacht voor grensoverschrijdend gedrag. Gedrag dat ook bij LVNL niet wordt getolereerd. We vinden het belangrijk dat iedereen zich veilig voelt op zijn werkplek. Bericht van de raad van toezicht De raad van toezicht heeft dit jaar in haar toezicht veel aandacht gegeven aan de effecten van COVID-19 op de opleiding, operatie en het projectportfolio. Raad van toezicht De raad van toezicht ziet toe op de werkzaamheden van het bestuur en staat het bestuur met raad terzijde. Bestuur Het bestuur is belast met de dagelijkse leiding van LVNL en vertegenwoordigt LVNL in en buiten rechte. Het bestuur volgt de principes van een collegiaal bestuur. Het geeft leiding aan de organisatie en de daarbinnen onderkende bedrijfsprocessen. Managementteam LVNL Voor uitvoering van de verantwoordelijkheid van het bestuur - zoals hiervoor beschreven - en de aansturing van de dagelijkse bedrijfsvoering, voert het bestuur periodiek overleg met het managementteam (MT). Ondernemingsraad De ondernemingsraad (OR) wordt gevormd en gekozen door de LVNL-medewerkers. De zittingsperiode van de leden van de OR is drie jaar. Medewerkers moeten minimaal een half jaar bij LVNL in dienst zijn om te mogen stemmen. Corporate governance LVNL is sinds 1 januari 1993 een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO). Als ZBO legt LVNL over haar prestaties verantwoording af aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat. LVNL hanteert de Code goed bestuur publieke dienstverleners als leidraad. Risicomanagement Het bestuur en managementteam LVNL (BMT) bespreekt periodiek het risicoprofiel van LVNL. Daarbij wordt vastgesteld of de geïdentificeerde risico’s en de daarbij behorende risico-inschattingen nog de actualiteit weerspiegelen. Crisismanagement, bescherming persoonsgegevens en (cyber)security De crisisorganisatie hield zich in 2021 bezig met de gevolgen van de COVID-pandemie. Het dedicated COVID-crisisteam, was onder de naam Taskforce COVID-19 actief van februari 2020 tot en met maart 2022. In control statement Het bestuur is verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering van LVNL en de opzet en werking van de op LVNL toegesneden interne risicobeheersings- en controlesystemen. 1. Verslaggevende entiteit Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) is statutair gevestigd aan het Stationsplein Zuid West 1001 te Schiphol in Nederland. Bij wet is LVNL, voorheen Luchtverkeersbeveiligingsorganisatie (LVB), met ingang van 1 januari 1993 opgericht. 2. Overeenstemmingsverklaring In artikel 12 lid 1 van de EG-verordening Nr 550/2004 van het Europees parlement en de Raad betreffende de verlening van luchtvaartnavigatiediensten in het gemeenschappelijke Europees luchtruim (zogenoemde luchtvaartnavigatiedienstenverordening) is 3. Continuïteit Begin 2020 zijn we geconfronteerd met het coronavirus in Nederland. De COVID-pandemie heeft ook gedurende het jaar 2021 geresulteerd in een lager dan normaal verkeersvolume en daarmee ook een fors lagere omzet voor LVNL. 4. Waarderingsbasis De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatsbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. 5. Functionele valuta en presentatievaluta De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro; de functionele valuta voor LVNL. Alle financiële informatie is afgerond op duizenden euro’s, tenzij anders vermeld. 6. Veronderstellingen en schattingen Het management heeft bij het opstellen van de jaarrekening in overeenstemming met de geldende grondslagen, op onderdelen gebruik gemaakt van veronderstellingen en schattingen die medebepalend zijn voor de opgenomen bedragen. 7. Grondslagen voor financiële verslaggeving De grondslagen voor de financiële verslaggeving zijn consequent toegepast op alle in deze jaarrekening vermelde perioden. In lijn met IFRS en BW2 titel 9 is de jaarrekening opgesteld voor resultaatbestemming. 8. Financieel risicomanagement De volgende risico’s worden door het bestuur onderkend: 9. Omzet De omzet wordt ieder jaar berekend op basis van de gefactureerde service units/vluchten en het LVNL-tarief in de heffingszones en-route, terminal en NSAA. 10. Overige opbrengsten De diverse opbrengsten bestaan grotendeels uit de bijdrage van Defensie voor 6,7 miljoen euro met betrekking tot 1ATM. 11. Personeelskosten Op totaalniveau zijn de personeelskosten nagenoeg gelijk aan voorgaand jaar. In 2021 heeft er geen cao verhoging plaatsgevonden conform de cao 2020. 12. Afschrijvingen De boekwaarde van de buitengebruik gestelde activa is 102 duizend euro. De ontvangen inruilwaarde van 7 duizend euro is onder de overige opbrengsten verantwoord. Dit betreft investeringen in overige bedrijfsmiddelen. 13. Algemene kosten De algemene kosten dalen op totaalniveau met 12,9 miljoen euro. 14. Financieringsbaten en -lasten De netto financieringslasten zijn in 2021 gedaald ten opzichte van 2020. De rentelasten op nieuw afgesloten leningen kennen een lagere rente dan in het verleden afgesloten leningen waarop wordt afgelost. 15. Materiële vaste activa Het verloopoverzicht van de materiële vaste activa is op 31 december als volgt samengesteld: 16. Gebruiksrechten en leaseverplichtingen De post gebruiksrechten bestaat met name uit het erfpachtcontract voor de verkeerstoren Schiphol en overige erfpachtovereenkomsten voor onder meer radar- en trainingscentrum Polaris en Lelystad Airport. 17. Vorderingen Onder de post debiteuren wordt de positie opgenomen die LVNL heeft voor haar aandeel in de Nederlandse tarieven in de heffingszones en-route, terminal, NSAA en voor diensten aan derden. 18. Geldmiddelen en kasequivalenten In 2021 is de liquide middelen positie van LVNL wederom fors afgenomen. De rekening-courant limiet bij het ministerie van Financiën is gedurende 2021 verruimd naar 275 miljoen euro (2020: 165 miljoen euro). 19. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit een bestemmingsfonds en een egalisatiereserve. Het onderscheid vindt zijn oorsprong in de invoering van de Europese Prestatieregeling en de daaruit voortvloeiende aanpassingen in de heffingenverordening. 20. Leningen en overige financieringsverplichtingen De leningen en overige financieringsverplichtingen zijn als volgt gespecificeerd: 21. Vooruitontvangen baten De vooruitontvangen baten zijn op 31 december als volgt gespecificeerd: 22. Verplichtingen inzake personeelsbeloningen Het verloop in 2021 van de verplichtingen inzake personeelsbeloningen is als volgt gespecificeerd: 23. Handels- en overige schulden De handels- en overige schulden worden op 31 december als volgt gespecificeerd: 24. Financiële instrumenten Met de uitvoering van haar wettelijke taak is LVNL blootgesteld aan een verscheidenheid aan financiële risico’s. 25. Niet in de balans opgenomen verplichtingen De voorwaardelijke en investeringsverplichtingen bestaan onder meer uit: 26. Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum. 27. Toelichting op het kasstroomoverzicht In 2021 genereert LVNL een netto-kasstroom uit operationele activiteiten van 110 miljoen euro negatief (2020: 158 miljoen euro negatief). 28. Specificatie naar heffingszone LVNL verleent haar diensten in de volgende heffingszones: 29. Gerelateerde partijen De Staat der Nederlanden is verantwoordelijk voor de wetgeving voor het verlenen van luchtverkeersdiensten. 30. Rapportage WNT Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) in werking getreden. LVNL valt hierbij onder regime 1, waar het algemene bezoldigingsmaximum van toepassing is. Overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Balans Mutatieoverzicht van het eigen vermogen *De correctie in de vermogenspositie is het gevolg van de definitieve afsluiting van de 2e referentieperiode. Kasstroomoverzicht over 2021 Afkortingen Contact LUCHTVERKEERSLEIDING NEDERLAND – LVNL 2021: dit was ons jaar In het programma Luchtruimherziening werken we aan de herziening en modernisering van ons Nederlandse luchtruim. Onze projecten Financiën Governance Medewerkers Jaarrekening 2021 Veiligheid Efficiëntie, prestaties en kwaliteit Maatschappij en klant 1. Verslaggevende entiteit Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) is statutair gevestigd aan het Stationsplein Zuid West 1001 te Schiphol in Nederland. Bij wet is LVNL, voorheen Luchtverkeersbeveiligingsorganisatie (LVB), met ingang van 1 januari 1993 opgericht. 2. Overeenstemmingsverklaring In artikel 12 lid 1 van de EG-verordening Nr 550/2004 van het Europees parlement en de Raad betreffende de verlening van luchtvaartnavigatiediensten in het gemeenschappelijke Europees luchtruim (zogenoemde luchtvaartnavigatiedienstenverordening) is 3. Continuïteit Gedurende 2022 is het mondiale vliegverkeer toegenomen waardoor de opbrengsten uit heffingen voor LVNL over 2022 hoger zijn dan in voorgaande jaren. 4. Waarderingsbasis De grondslagen die worden toegepast voor de waardering van activa en passiva en de resultaatsbepaling zijn gebaseerd op historische kosten. 5. Functionele valuta en presentatievaluta De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro; de functionele valuta voor LVNL. Alle financiële informatie is afgerond op duizenden euro’s, tenzij anders vermeld. 6. Veronderstellingen en schattingen Het management heeft bij het opstellen van de jaarrekening in overeenstemming met de geldende grondslagen, op onderdelen gebruik gemaakt van veronderstellingen en schattingen die medebepalend zijn voor de opgenomen bedragen. 7. Grondslagen voor financiële verslaggeving De grondslagen voor de financiële verslaggeving zijn consequent toegepast op alle in deze jaarrekening vermelde perioden. In lijn met IFRS en BW2 titel 9 is de jaarrekening opgesteld voor resultaatbestemming. 8. Financieel risicomanagement De volgende risico’s worden door het bestuur onderkend: 9. Omzet De omzet wordt ieder jaar berekend op basis van de gefactureerde service units/vluchten en het LVNL-tarief in de heffingszones en-route, terminal en NSAA. 10. Overige opbrengsten De diverse opbrengsten bestaan grotendeels uit de bijdrage van Defensie voor 6,6 miljoen euro met betrekking tot 1ATM. 11. Personeelskosten Op totaalniveau zijn de personeelskosten licht gestegen ten opzichte van voorgaand jaar. In 2022 heeft er een cao verhoging plaatsgevonden conform de cao 2022 van 1%. Per saldo is er daarmee sprake van hogere gemiddelde kosten per medewerker. 12. Afschrijvingen De boekwaarde van de buitengebruik gestelde activa is 194 duizend euro. Dit betreft investeringen in overige bedrijfsmiddelen. De voor deze activa ontvangen inruilwaarde van 117 duizend euro is onder de overige opbrengsten verantwoord. 13. Algemene kosten De algemene kosten stijgen op totaalniveau met 11,7 miljoen euro. 14. Financieringsbaten en -lasten De netto financieringslasten zijn in 2022 sterk gestegen ten opzichte van 2021. De rentelasten op nieuw afgesloten leningen kennen een hogere rente dan in 2021. Ook is een hogere rente betaald over het negatieve saldo op de rekening-courant. 15. Materiële vaste activa In verband met de toekomstige verwerving van materiële vaste activa zijn contractuele verplichtingen aangegaan, zoals nader is toegelicht onder toelichting 25 Niet in de balans opgenomen verplichtingen. 16. Gebruiksrechten en leaseverplichtingen De post gebruiksrechten bestaat met name uit het erfpachtcontract voor de verkeerstoren Schiphol en overige erfpachtovereenkomsten voor onder meer radar- en trainingscentrum Polaris en Lelystad Airport. 17. Vorderingen Onder de post debiteuren is de positie opgenomen die LVNL heeft voor haar aandeel in de Nederlandse tarieven in de heffingszones en-route, terminal, NSAA en voor diensten aan derden. 18. Geldmiddelen en kasequivalenten In 2022 is de liquide middelen positie van LVNL wederom afgenomen. De rekening-courant limiet bij het ministerie van Financiën is 275 miljoen euro, gelijk aan de limiet in 2021. 19. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit een bestemmingsfonds en een egalisatiereserve. Het onderscheid vindt zijn oorsprong in de invoering van de Europese Prestatieregeling en de daaruit voortvloeiende aanpassingen in de heffingenverordening. 20. Leningen en overige financieringsverplichtingen De leningen en overige financieringsverplichtingen zijn als volgt gespecificeerd: 21. Vooruitontvangen baten De vooruitontvangen baten zijn op 31 december als volgt gespecificeerd: 22. Verplichtingen inzake personeelsbeloningen Het verloop in 2022 van de verplichtingen inzake personeelsbeloningen is als volgt gespecificeerd: 23. Handels- en overige schulden De handels- en overige schulden worden op 31 december als volgt gespecificeerd: 24. Financiële instrumenten Met de uitvoering van haar wettelijke taak is LVNL blootgesteld aan een verscheidenheid aan financiële risico’s. 25. Niet in de balans opgenomen verplichtingen De voorwaardelijke en investeringsverplichtingen bestaan onder meer uit: 26. Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum. 27. Toelichting op het kasstroomoverzicht In 2022 genereert LVNL een netto-kasstroom uit operationele activiteiten van 27 miljoen euro negatief (2021: 110 miljoen euro negatief). 28. Specificatie naar heffingszone LVNL verleent haar diensten in de volgende heffingszones: 29. Gerelateerde partijen De Staat der Nederlanden is verantwoordelijk voor de wetgeving voor het verlenen van luchtverkeersdiensten. 30. Rapportage WNT Per 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) in werking getreden. LVNL valt hierbij onder regime 1, waar het algemene bezoldigingsmaximum van toepassing is. Overzicht van gerealiseerde en niet-gerealiseerde resultaten Balans Mutatieoverzicht van het eigen vermogen Kasstroomoverzicht over 2022 Afkortingen Disclaimer Deze webversie is in opmaak en vorm niet volledig identiek aan het door de onafhankelijke accountant gecontroleerde LVNL-jaarverslag 2022. Voorwoord van het bestuur In meerdere opzichten kijken we terug op opnieuw een bijzonder jaar. De luchtvaartsector veert in 2022 na de COVID-19-pandemie weer op en we werken hard verder aan onze doelen en ambities. Daarnaast moeten we harde keuzes maken en prioriteiten stellen in ons werk. Ook in de wereld om ons heen gebeurt veel wat van invloed is op LVNL. De kosten stijgen door onder andere duurdere energie, inflatie en de krappe arbeidsmarkt. Ook leiden de vele ontwikkelingen in de luchtvaart tot allerlei nieuwe uitdagingen. Over LVNL Onze kernactiviteit is het leveren van luchtverkeersdiensten. 2022 in vogelvlucht De nieuwe minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers brengt een werkbezoek aan de luchtvaartsector. Hij krijgt een rondleiding in ons hoofdgebouw op Schiphol Oost. Verkeerscijfers 2022 Het verkeersaanbod toonde in 2022 een significant herstel ten opzichte van 2021. In het eerste kwartaal van 2022 was er echter nog sprake van lagere verkeersaantallen als gevolg van de COVID-19-pandemie. Exploitatieoverzicht Exploitatieoverzicht 2022, bedragen in € 1.000. Bedrijfsopbrengsten De bedrijfsopbrengsten zijn 5,7 miljoen euro (2 procent) hoger dan begroot en 88,7 miljoen euro (61 procent) hoger dan in 2021. Het mondiale herstel van het vliegverkeer heeft geresulteerd in een totale bedrijfsopbrengst van 235 miljoen euro. Opbrengsten uit heffingen Het grootste deel van de bedrijfsopbrengsten (90 procent) komt voort uit de heffingen. De omvang van de opbrengsten uit heffingen is licht hoger dan begroot voor 2022, ondanks de in 2022 aanhoudende afhandelingsproblemen op Schiphol. Overige opbrengsten De stijging (0,2 miljoen euro) van de overige opbrengsten ten opzichte van de begroting is voornamelijk het gevolg van hogere opbrengsten vanuit het luchtruimherzieningsproject. Bedrijfslasten De bedrijfslasten zijn 3,9 miljoen euro lager dan begroot en 14,1 miljoen euro hoger dan voorgaand jaar. Personeelskosten De personeelskosten zijn in het verslagjaar 8,2 miljoen euro lager dan begroot. Er is sprake geweest van een lichte stijging van het aantal medewerkers maar ook is er schaarste op de arbeidsmarkt waardoor niet alle vacatures zijn ingevuld. Afschrijvingen De afschrijvingen zijn 1,1 miljoen euro lager dan begroot. Dit komt doordat er in 2022 minder projecten zijn afgerond dan verwacht. De focus is aangebracht op de ontwikkeling van iCAS (zie verder toelichting onder topprojecten). Algemene kosten De algemene kosten zijn 5,4 miljoen euro hoger dan begroot voor 2022. Financiering In 2022 zijn zes nieuwe leningen afgesloten bij het ministerie van Financiën voor een totaalbedrag van 71,0 miljoen euro. Deze leningen zijn gebruikt om de activa in aanbouw van LVNL te financieren. Tarieven Europese regelgeving en de Wet luchtvaart bepalen dat gebruikers van luchtvaartnavigatiediensten een vergoeding verschuldigd zijn voor de kosten van dienstverlening voor de en-route en plaatselijke luchtvaartnavigatiediensten en de dienstverlening Vooruitblik naar 2023 COVID-19 heeft de luchtvaartsector en ook LVNL hard geraakt en de gevolgen blijven merkbaar. Op weg naar 2035: corporate visie en strategie De luchtvaartsector is sterk in ontwikkeling. In Europa worden nieuwe normen gesteld voor een duurzamere luchtvaart en luchtruimen worden meer op elkaar aangesloten met het oog op een Single European Sky. Interview: De lessen van 2022 Dat het vliegverkeer in 2022 weer toenam, dat hebben supervisor Ard de Zeeuw en zijn collega’s gemerkt. “Het aantal voorvallen dat gemeld werd, steeg mee met de groei van het verkeer. Veiligheid Onze kerntaak is de veilige afhandeling van het luchtverkeer: het voorkomen van botsingen in de lucht en op de grond, tussen vliegtuigen of met andere voertuigen of obstakels en het voorkomen van ongevallen als gevolg van zogturbulentie. Veiligheidsmeldingen 2022 Aantal en ernst van de gemelde Air Traffic Control (ATC) gerelateerde voorvallen per jaar van 2018 tot en met 2022 Trends Het aantal ‘serious’ en ‘major’ voorvallen per 100. Online gepubliceerde voorvallen LVNL publiceert op haar website voorvallen en resultaten van voorvallenonderzoeken, conform vastgestelde criteria. Europese indicatoren In de Europese regelgeving zijn veiligheidsindicatoren vastgelegd waarover wij rapporteren. Alleen voor de Effectiveness of Safety Management (EoSM)-indicator heeft de Europese Commissie een specifieke ‘target’ vastgesteld. Belangrijkste activiteiten voor verbetering Voor de verdere verbetering van de veiligheid besteden wij voortdurend aandacht aan de ontwikkeling van onze systemen en procedures en de bekwaamheden van onze medewerkers. Veiligheidsstudies Volgens Europese regelgeving moet voor elke verandering aan het luchtverkeersleidingssysteem een veiligheidsbeoordeling of -studie worden uitgevoerd. Event Review Team Just culture staat voor een sfeer van vertrouwen waarin mensen worden aangemoedigd tot het verstrekken van essentiële veiligheidsgerelateerde informatie, terwijl ook duidelijk is waar de grens ligt tussen acceptabel en onacceptabel gedrag. Samenwerking in de sector De samenwerking met Amsterdam Airport Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen in het Integral Safety Management System (ISMS) voor Schiphol is van groot belang voor LVNL. Internationale samenwerking Luchtvaart heeft voor Nederland een sterk grensoverschrijdend karakter. Voor LVNL is het van belang om contact te hebben en houden met Europese en wereldwijd regelgevende instanties en andere luchtverkeersdienstverleners. Interview: Safety first Veiligheid ontstaat niet vanzelf, daar moet je voortdurend aan werken. Nieuw luchtverkeersleidingssysteem iCAS Het luchtverkeersleidingssysteem Amsterdam Advanced Air traffic control system (AAA) is het belangrijkste en grootste operationele informatiesysteem van LVNL. Voldoende verkeersleiders Om de ambities van de Nederlandse luchtvaartsector en LVNL mogelijk te maken is een robuuste beschikbaarheid van voldoende luchtverkeersleiders noodzakelijk en tegelijkertijd is een gezonde werkdruk voor de individuele luchtverkeersleider van belang. Recategorisatie EU-Time Based Separation (RECAT-TBS) Het project RECAT-TBS bereidt in 2022 ingebruikname voor van het Intelligent Approach System dat is aangeschaft bij de Engelse luchtverkeersdienstverlener NATS. 1ATM Het 1ATM-programma werkt toe naar één air traffic managementorganisatie voor de luchtverkeersdienstverlening van zowel LVNL als het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) in het lagere Nederlandse luchtruim. Centralised base LVNL ontwikkelt het zogenoemde ‘remote tower’ concept. Dit betreft een centrale locatie op Schiphol Oost van waaruit we torenverkeersleiding geven met behulp van digital remote tower technologie. Outbound Planning/Departure Manager De integratie van de nieuwe Departure Manager (DMAN) in ons Air Traffic Management (ATM)-systeem helpt ons om beter de vertrekkende uurcapaciteit te realiseren. Ook verbetert het de operationele veerkracht op Amsterdam Airport Schiphol. Knowledge and Development Centre (KDC) Stichting KDC is een samenwerkingsverband tussen het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, LVNL, en de luchtvaartsectorpartners KLM en Royal Schiphol Group. InnovationLabs (iLabs) In 2021 realiseerden we bij LVNL een nieuwe ontwikkelfaciliteit, voortkomend uit de samenwerking tussen KDC en de TU Delft: InnovationLabs (iLabs). Interoperability Through European Collaboration (iTEC) iTEC is een samenwerkingsverband tussen de Spaanse leverancier Indra en de luchtverkeersleidingsorganisaties van Duitsland, Groot-Brittannië, Spanje, Nederland, Noorwegen, Polen en Litouwen. FABEC FABEC is een meerjarig samenwerkingsverband met als doel om substantieel bij te dragen aan het verminderen van de milieu-impact van de luchtvaart door efficiënte maatregelen te implementeren. SESAR LVNL nam als ‘founding member’ in 2022 deel aan de governing board van de SESAR 3 Joint Undertaking. Interview: Iedereen aan boord Minimale uitstoot en geluidsoverlast, maximale efficiëntie: dat is het streven in het werk van capacity management expert Max en zijn collega’s. “Er zijn zoveel belangen die meespelen. Alles draait om balans. Capaciteitsprestaties LVNL heeft duurzaamheid hoog in het vaandel staan. Als verlener van luchtverkeersleiding is LVNL een van de partijen die invloed heeft op de mate van duurzaamheid waarmee vliegverkeer afgehandeld kan worden. Programma Luchtruimherziening Wij werken sinds 2017 mee aan het programma Luchtruimherziening. FABEC-doelen In tegenstelling tot de jaren 2020 en 2021 zijn er voor de resterende jaren van de derde referentieperiode1 (2020-2024) geen FABEC-capaciteitsdoelen vastgesteld voor gemiddelde air traffic flow management (ATFM) vertraging. Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol (RMI) In het Luchthavenverkeerbesluit Schiphol zijn elf milieuregels opgenomen, waaraan LVNL is gehouden bij de afhandeling van het luchtverkeer van en naar Schiphol. Negen regels hebben betrekking op het routegebruik en twee regels op het baangebruik. Verbetering leefomgeving LVNL werkt samen met Schiphol en met steun van de luchtvaartmaatschappijen binnen het programma Minder hinder Schiphol aan het beperken van hinder voor de omgeving. Op de website www.minderhinderschiphol. Verduurzaming bedrijfsvoering Duurzaamheid is een urgent thema, waarin onder andere de uitstoot van de luchtvaartsector een veelbesproken en zichtbaar onderwerp is. Als LVNL voelen we ons, vanuit onze maatschappelijke functie, verantwoordelijk voor de duurzame wereld van morgen. MVOI (Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen) Sinds 2018 neemt LVNL duurzame criteria mee in aanbestedingen (non-ATM) en werken we aan het verduurzamen van het inkoopproces. Monitoring en Green ATM We werken aan een dashboard waarmee we de voortgang van onze duurzame doelstellingen kunnen monitoren. Sinds 2017 vindt al een jaarlijkse meting van onze CO2-footprint plaats. Documentaire Sky Gods 23 november werd de documentaire Sky Gods van klimaatjournaliste Bernice Notenboom bij LVNL vertoond aan geïnteresseerde medewerkers. In de film onderzoekt Bernice de luchtvaartindustrie en ons vlieggedrag. Klimaat Binnen het thema klimaat focussen wij ons op het beperken van klimaatverandering door het verminderen van onze CO2-footprint. De drie pijlers zijn uitgewerkt in (tussen)doelen voor 2030. Energie Sinds 2019 haalt LVNL haar energie voor 100 procent uit Nederlandse wind, zoals ook het afgelopen jaar. Op het duurzaam gebouwde opleidingsgebouw Polaris wekken we eigen stroom op met 518 zonnepanelen. Energiebesparing is ook een belangrijk thema. Verduurzamen kantoren In 2022 startte het programma renovatie en verduurzaming van het LVNL-hoofdgebouw op Schiphol Oost. Duurzame mobiliteit LVNL werkt aan het verduurzamen en elektrificeren van het wagenpark. Daarvoor vond in 2022 een aanbesteding plaats met een focus op duurzaamheid. Alle personenauto’s in het wagenpark zijn eind 2024 elektrisch of hybride. Meting CO2-voetafdruk In 2017 was de CO2-emissie van LVNL gelijk aan 10.538 ton CO2-equivalenten. In de daaropvolgende jaren is een dalende trend zichtbaar. Circulair Ook circulair is een belangrijk duurzaam thema voor LVNL. Hiermee wil LVNL de impact van (nieuw) materiaalgebruik reduceren en waardevernietiging van grondstoffen voorkomen. Catering Catering draagt bij aan de duurzame doelstellingen van LVNL. Onze medewerkers hebben een grote behoefte aan meer diversiteit in het cateringaanbod. Interview: Samen duurzaam denken Een dikke vette ‘ja’ op het thema duurzaamheid: dat was wat Sophie de Vocht betreft de belangrijkste stap die LVNL in 2022 zette. Als programmamanager Duurzaamheid kreeg ze groen licht voor haar plan: “Een grote mijlpaal. Interview: Diversiteit en inclusiviteit Hoe zorg je dat elke medewerker bij LVNL uit de verf komt en zich blijft ontwikkelen? Hoe biedt de organisatie een vruchtbare bodem voor iedereen? Medewerkers Het succes van LVNL is mede afhankelijk van de inzet en deskundigheid van haar medewerkers. In 2022 ervaart ook LVNL de spanning op de arbeidsmarkt die effect heeft op de in- en uitstroom binnen onze organisatie. Diversiteit en inclusiviteit Aandacht voor diversiteit en het creëren van bewustzijn zijn belangrijke stappen naar een diverse en inclusieve organisatie. Medewerkerstevredenheid In 2019 vond het laatste medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) plaats binnen onze organisatie. Na deze periode is er een hoop gebeurd wat betreft onze bedrijfsvoering en onze manier van werken. Verzuim Het verzuim - exclusief zwangerschapsverlof – komt over 2022 uit op 5,1 procent (2021: 3,9 procent). Dit is hoger dan de LVNL-verzuimnorm van 4 procent, maar gelijk aan het (verwachte) landelijk gemiddelde dat momenteel historisch hoog is. Ontwikkeling leidinggevenden Dit verslagjaar stond het Leadership Purpose Program 2 centraal, een platform voor alle leidinggevenden van LVNL om zichzelf verder te ontwikkelen als leidinggevende met tools als intervisie, coaching, inspiratie, theorie en training. Arbeidsvoorwaarden In 2022 vonden geen cao-onderhandelingen plaats. De cao’s bij LVNL lopen tot en met 30 juni 2023. Crisismanagement, (cyber)security en bescherming persoonsgegevens De crisisorganisatie hield zich begin 2022 bezig met de gevolgen van de COVID-19-pandemie. Het dedicated COVID-19-crisisteam was onder de naam Taskforce COVID-19 actief van februari 2020 tot en met maart 2022. (Cyber)security LVNL neemt fysieke, personele en cybersecuritymaatregelen voor de beveiliging van haar medewerkers, objecten en systemen. Daarmee zorgen we voor de vliegveiligheid en continuïteit van onze dienstverlening. Cyber Naar aanleiding van de Russische inval in Oekraïne heeft LVNL aanvullende cybersecuritymaatregelen genomen. Op het gebied van detectie is een intern en extern Security Operations Center (SOC) ingericht. Bescherming persoonsgegevens In 2022 was sprake van zeven datalekken. Het aantal meldingen is in lijn met de voorgaande jaren maar laat wel een lichte stijging zien. Onze inschatting is dat dit komt doordat de bewustwording én meldingsbereidheid van collega’s groter wordt. Interview: Alles onder controle Werkt elke afdeling volgens de processen die zijn opgesteld? Liggen we op schema met het uitvoeren van verbeterplannen? Dat is de focus van auditor Rachel en haar collega. Kwaliteitszorg In 2022 heeft LVNL met goed gevolg de ISO 9001 hercertificering audits door Det Norske Veritas (DNV) doorlopen en zo het ISO 9001-certificaat verlengd. DNV heeft, naast enkele bevindingen, vooral complimenten uitgesproken voor de resultaten van LVNL. Toprisico’s Het bestuur en managementteam LVNL (BMT) bespreekt periodiek het risicoprofiel van LVNL. Daarbij stelt het BMT vast of de geïdentificeerde risico’s en de daarbij behorende risico-inschattingen nog de actualiteit weerspiegelen. Herijking toprisico’s In het derde kwartaal van 2022 heeft de Governance, Risk and Compliance (GRC) board de status van de toprisico’s geëvalueerd. Er zijn enkele nieuwe toprisico’s toegevoegd en een aantal vervallen. Klantwaarderingsonderzoek Het klantwaarderingsonderzoek (KWO) wordt iedere drie jaar uitgevoerd. Consultatie Het oorspronkelijke performanceplan voor de derde referentieperiode (2020-2024) werd kort voor de uitbraak van de COVID-19-pandemie in 2019 ingeleverd. Klachtafhandeling LVNL behandelt aan haar gerichte, schriftelijke klachten van externen af, conform hoofdstuk 9 ‘klachtbehandeling’ van de Algemene wet bestuursrecht. Klachten moeten binnen een termijn van zes weken worden afgehandeld. Verzoeken Wet open overheid (Woo) In 2022 ontving LVNL vier verzoeken om informatie met beroep op de Woo. Bezwaar en beroepsprocedures en juridische claims Het beroep tegen een in 2020 genomen rechtspositioneel besluit is in 2022 ingetrokken. Bericht van de raad van toezicht De raad van toezicht heeft ook dit jaar intensief overleg gevoerd met het bestuur van LVNL over tal van strategische en meer operationele zaken. Het jaar 2022 stond aanvankelijk opnieuw in het teken van COVID-19. Raad van toezicht Datum eerste benoeming: 1 april 2019. Bestuur Managementteam LVNL Voor uitvoering van de verantwoordelijkheid van het bestuur – zoals hiervoor beschreven – en de aansturing van de dagelijkse bedrijfsvoering, voert het bestuur periodiek overleg met het managementteam (MT). Ondernemingsraad LVNL-medewerkers kiezen en vormen de ondernemingsraad (OR). De zittingsperiode van de leden van de OR is drie jaar. Medewerkers moeten minimaal een half jaar bij LVNL in dienst zijn om te mogen stemmen. Algemeen LVNL hanteert de Code goed bestuur publieke dienstverleners als leidraad. Opvolging van bepalingen In dit jaarverslag voldoen we aan de bepalingen in de Code goed bestuur publieke dienstverleners, met uitzondering van de aan het lidmaatschap verbonden bepaling met betrekking tot de uitvoering van een openbare toets op de invulling van de Tegenstrijdige belangen In het verslagjaar hebben zich geen situaties voorgedaan waarbij sprake was van tegenstrijdige belangen van leden van de raad van toezicht of leden van het bestuur, zoals bedoeld in de Code goed bestuur publieke dienstverleners. In control statement Het bestuur is verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering van LVNL en de opzet en werking van de op LVNL toegesneden interne risicobeheersings- en controlesystemen. Interview: Finance & footprint Slimme verbeteringen naast nog altijd grote uitdagingen: dat kenmerkte afgelopen jaar voor Finance & Reporting-manager Bertrin de Kraker. Samenvatting definities en criteria voor Europese indicatoren Zogturbulentie is de turbulentie die optreedt achter de beide vleugeltippen van een vliegtuig door de draagkracht van de vleugels die ontstaat als een vliegtuig zich voortbeweegt door de lucht. Contact LUCHTVERKEERSLEIDING NEDERLAND – LVNL
